مبارزه با نگرانى‏ها

نگرانى‏هاى فکرى، چون هیولایى است که میلیون‏ها انسان همه روزه در چنگال آن اسیرند. دشمنى پنهان، که سلامتى انسان‏ها را تهدید و زندگى آن‏ها را تلخ و عمرشان را کوتاه مى‏نماید. اما باید توجه داشت که این معضل و بیمارى جانکاه، قابل معالجه و کنترل است. انسان مى‏تواند با اراده‏اى قوى افکار خویش را کنترل کند و نگرانى را از خود دور سازد، به شرط این‏که راه مهار کردن و مبارزه با آن را بداند. براى این کار اولین قدم، کشف علل و عوامل نگرانى‏هاست و سپس مبارزه و چاره‏جویى و علاج آن. براى برطرف ساختن نگرانى‏هاى فکرى، راه‏هاى مختلفى وجود دارد:

1- بازگو کردن عقده‏ها

روان شناسان معتقدند که اندوه و نگرانى اگر واپس زده شود، موجب ناراحتى‏هاى فکرى و روحى مى‏گردد. باید فکر و ذهن را از نگرانى‏ها خالى کرد و بهترین راه آن، در میان گذاشتن عقده‏ها و نگرانى‏ها با دوستان است. این افراد مى‏توانند هسمر، پدر، مادر، برادر و خواهر یا از اقوام و آشنایان یا دوستان و برادران دینى و یا مشاوران تربیتى و روانى و یا علماى دینى وارسته باشد. بنابراین، اگر مشکلى برایتان پیش آمد به جاى آن‏که آن را در خود نگه دارید و براى خود نگرانى فکرى درست کنید و دایم دچار عذاب وجدان و ترس از آینده و اضطراب و احساس گناه و... شوید، بهتر است مسائل مربوط به آن‏را برون‏ریزى کنید و حرف‏هاى دلتان را با یک فرد مورد وثوق و اطمینان و دل‏سوز در میان بگذارید و از عواقب شوم ناراحتى‏هاى فکرى، خود را برهانید.

2- توبه و طلب آمرزش

اگر نگرانى شما در اثر معصیت و گناهى است که در اثر غفلت، از شما سر زده است و روح و فکر شما زیر تازیانه‏هاى وجدان دچار شکنجه و عذاب مى‏شود، براى رهایى و نجات از آن به دامن توبه پناه ببرید و از خداوند رحمان و رحیم طلب آمرزش کنید و تصمیم بگیرید که دیگر دنبال گناه نروید و بدین‏سان با توبه‏اى واقعى آرامش روحى خود را بازیابید.

گناه هر قدر هم بزرگ باشد، اگر انسان گناه‏کار از کرده‏اش واقعا پشیمان شود و با خداى خویش در دل کند و از او طلب آمرزش نماید و با او عهد کند که حقوق مردم را بپردازد و از فرمان او سرپیچى نکند، خداوند او را خواهد بخشید.

3- دست‏یابى به موفقیت در تحصیل

اگر عامل نگرانى شما ناکامى و عدم موفقیت در تحصیل است، به جاى آن‏که بگذارید این دیو، نگرانى در درون شما لانه کند، بکوشید تا علل ناکامى و شکست‏خود را دریابید و سپس با برطرف کردن آن‏ها و با تصمیم و پشت‏کار به درس خواندن بپردازید. آن‏قدر مطالعه کنید و درس بخوانید و تمرین کنید تا به پیروزى و موفقیت‏خود یقین پیدا کنید.

بکوشید اشتباهات گذشته را تکرار نکنید و تنبلى و بى‏خیالى را از خود دور کنید و ساعات بیش‏ترى را به درس خواندن اختصاص دهید و در وقت مناسب و محیط مناسب مطالعه خود را انجام دهید.

از فنون مطالعه و یادگیرى استفاده کنید; روش‏هاى بهتر حفظ کردن مطالب را فراگیرید; در محیط خلوت و آرام به مطالعه بپردازید و در ساعاتى به مطالعه بپردازید که ذهن شما براى فهم و حفظ مطالب آماده‏تر است، مثل پیش از خواب یا صبح زود.

نگران نباشید، اضطراب و ناراحتى پیش از امتحان تا حدى طبیعى است و حتى وجود آن براى وادار کردن انسان به فعالیت و مطالعه لازم است اما اگر از حد معمول فراتر رود و انسان را از فعالیت مفید باز دارد، بایدبه نحوى آن را درمان و بر طرف کرد.

باید یکى دو ساعت قبل از امتحان هیچ مطالعه‏اى نکنید و استراحت فکرى داشته باشید تا آمادگى لازم را براى درک سؤالات و سرعت انتقال فکرى داشته باشید. مطالعه شتابزده در این موقع نه تنها مفید نیست‏بلکه مخرب و زیان‏بار است و موجب تشویش افکار و مطالعات قبلى انسان مى‏شود.

4- موفقیت در کسب و کار

براى موفقیت در کسب و کار باید با دیدن افراد کوشا و زرنگ و با توکل بر خداى یگانه‏و اعتماد به نفس، دامن همت‏به کمر زد و به فعالیت و کوشش پرداخت. سعى کنید به کار و شغل و حرفه‏اى بپردازید که علاقه بیش‏ترى به آن دارید و استعداد پیشرفت آن را در خود مى‏بینید. اگر نسبت‏به شغل و حرفه خود بى‏رغبت هستید و یا از آن بدتان مى‏آید، یا باید سعى کنید انگیزه و رغبت‏به آن را در خود پرورش دهید و یااگر نمى‏توانید از آن کار دست‏بردارید، به حرفه و شغل دیگرى بپردازید که به آن علاقه‏مند هستید.

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «خداوند بزرگ راه هیچ روزى و درآمدى را بر مؤمنان نمى‏بندد مگر آن‏که راه بهتر و مفیدترى را مى‏گشاید. (وسایل، ج 12، ص 33)

خدا گر ز حکمت‏ببندد درى

ز رحمت گشاید در دیگرى

اگر در تجارت و کسب و کار شکست‏خورده‏اید، باید به افراد با تجربه در این فن مراجعه کنید یا با متخصصین اقتصادى مشورت نمایید. از این طریق مى‏توانید از تجارب آن‏ها درس بگیرید و در راه پیشرفت‏خود استفاده کنید.

5- قناعت و صرفه‏جویى

اگر به خاطر مشکلات اقتصادى، پایین بودن دستمزد و بالا بودن تورم و گرانى قادر نیستید درآمد مناسبى داشته باشید، بکوشید تا با برنامه‏ریزى مناسب و استفاده از الگوهاى صحیح مصرف، از خرج‏هاى اضافى و دوباره کارى‏ها بکاهید و با صرفه‏جویى و ناعت‏خود را با وضع موجود وفق دهید. امام علیه السلام فرمود: «ضمنت لمن اقتصد ان لا یفتقر»; کسى که مراعات اقتصاد و میانه‏روى را نماید من ضمانت مى‏کنم که فقیر نگردد. (وسایل، ج 12، ص 41، حدیث 2)

و نیز امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: «کسى که اقتصاد در معیشت و حساب صحیح دخل و خرج در زندگى نداشته باشد خیرى در او نیست...» (وسایل، ج 2، ص 42)

6- فراموش کردن عشق‏هاى کاذب

کاهى نگرانى‏ها در اثر عشق‏هاى کاذب دنیایى یا وابستگى‏هاى مادى است. گرچه فراموش کردن یک عشق کار ساده‏اى نیست اما محال هم نمى‏باشد. مى‏توان با بینش و تفکر صحیح و بررسى بیش‏تر، این احساس را در خود ایجاد کرد که همه زندگى در این‏فرد خلاصه نمى‏شود و همه هدف خلقت انسان، تعلق به مادیات و دلبستگى به افراد نیست. انسان قدرت آن را دارد که از همه این قیود خود را برهاند و به عشق حقیقى دست‏یابد. در این صورت، نه تنها هیچ جدایى مادى براى او آسیب‏زا و مخرب نخواهد بود، بلکه گاهى مى‏تواند او را در مسیر رشد و تعالى نیز کمک نماید و به او سرعت‏بیش‏ترى در مسیر و سلوک الى الله بدهد.

7- تمسک بدانچه که تحمل مشکلات را براى انسان آسان مى‏کند

انسان مى‏تواند با توجه به جلب رضایت‏خداوند نگرانى‏هاى خود را رفع نماید. قصد قربت و انجام کار براى خوشنودى خداوند و امید ثواب و پاداش الهى مى‏تواند بزرگ‏ترین مشوق انسان باشد و تمام غم و اندوه‏ها را از دل انسان بیرون کندو انسان را در برابر مشکلات و بلایا صبور نماید.

امام حسین علیه السلام در سخت‏ترین لحظات مصیبت و بلا در حالى‏که پیکر خونین فرزند شیر خواره‏اش روى دست اوست مى‏گوید: «آسان است‏بر من مصیبت‏هایى که بر من فرود مى‏آید چون خدا مى‏بیند.» (بحار، ج 5، ص 46)

8- سرگرمى‏هاى سودمند و تفریحات سالم

پاره‏اى از نگرانى‏ها را با سرگرمى‏هاى سودمند و تفریحات سالم مى‏توان برطرف نمود. بسیارى از نگرانى‏ها به خاطر هجوم افکار غلط به ذهن انسان در حال بیکارى است. و لذا اگر انسان براى خود سرگرمى‏ها و مشغولیت‏هاى سودمند ایجاد کند که بیکارى کم‏ترى داشته باشد، مى‏تواند از هجوم این افکار غلط به ذهن خود جلوگیرى نماید. ورزش، قدم زدن و گفت و گو کردن با دوستان، صله ارحام، دیدن مناظر طبیعى و تفکر در خلقت آن‏ها، هر یک به نوبه خود مى‏تواند در این زمینه سودمند باشد. گاهى یک مسافرت مى‏تواند همه نگرانى‏هاى فکرى انسان را برطرف سازد و قواى تحلیل رفته انسان را بازسازى نماید.

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «مسافرت کنید تا سالم و تندرست‏باشید.» (مستدرک، ج 2، ص 22)

9- اندیشیدن به جنبه‏هاى مثبت

به جاى آن که همواره جنبه‏هاى منفى و وحشتناک امور را در نظر بگیریم، کمى هم به اصطلاح به نیمه پر لیوان نگاه کنیم و جنبه‏هاى مثبت زندگى و نعمت‏هاى خود را که از آن‏ها برخورداریم، در نظر بگیریم. مسلما جنبه‏هاى مثبت زندگى هر فرد بسیار بیش‏تر از جنبه‏هاى منفى آن است. بنابراین، به جاى نگرانى در مورد آنچه نداریم بهتر است‏به آنچه داریم بیندیشیم و قدر نعمت‏هاى الهى را بدانیم