روستای قره چی سفلی
یادگیرى جراتمند بودن
اصغر مجتهدزاده
جراتمند بودن چیست؟
آیا تا کنون متوجه شدهاید که در قبال تقاضاهاى دیگران، به رغم این که تمایل به انجام آنها نداریم، به جاى گفتن «نه نمىتوانم» ، «بله» مىگویید؟ آیا نمىتوانید نارضایتى خود را از یک دوستبیان کنید، حتى اگر فکر کنید آن کار موجه است؟ آیا قبول تمجید و تحسین را دشوار مىیابید؟
اگر پاسخ شما به هر یک از سؤالات فوق «بله» باشد، احتمالا در زمینهى جراتمندى مشکل دارید. جراتمندى دفاع از خود به شیوهاى است که به حقوق شخص دیگر تجاوز نشود. جراتمندى ابراز مستقیم، صادقانه و مناسب احساسات و عقاید شما است. ممکن استشما جراتمندى را در گذشته ناراحت کننده یافتهاید; زیرا آن را با پرخاشگرى اشتباه گرفتهاید. پرخاشگرى یک نوع شیوهى دفاع از خود است که در آن به حقوق شخص دیگر تجاوز مىشود. پرخاشگرى به صمیمیت آسیب مىزند و شان شما را در دید دیگران پایین مىآورد.
یکى از تعاریف دفاع از حقوق خود و اجازهى بهرهجویى از این حقوق را به کسى ندادن، جراتمند بودن است. جراتمندى هم چنین به معنى انتقال روشن آن چه در واقع مىخواهید، احترام گذاردن به حقوق و احساسات خود و احترام گذاردن به حقوق و احساسات دیگران است. جراتمندى ابراز صادقانه و مناسب احساسات، عقاید و نیازهاى شخصى است.
جراتمندى اتخاذ موضع خودتحلیلى و سپس عمل است، آنگاه نتایج ارزشمند حاصل مىآید.
وجه تمایز جراتمندى و پرخاشگرى
پرخاشگر بودن به معنى حمایت از خود به شیوهاى است که در آن به حقوق دیگران تجاوز مىشود. رفتار پرخاشگرانه نوعا تنبیه گرانه، خصمانه، سرزنشآمیز و تحکیم جویانه است. پرخاشگرى مىتواند تهدید، توهین و حتى تنبیه بدنى را شامل شود. پرخاشگرى مىتواند شامل ریشخند، عبارت طعنهآمیز، غیبت و... «لغزش زبانى» شود.
چه چیز باعث مىشود مردم از جراتمند بودن اجتناب ورزند؟
اکثر مردم به دلیل ترس از ناراحتى دیگران و از دست دادن دوستى آنها، از جراتمندى دست مىشویند. با این وجود هر چند ممکن استشما با کنار گذاردن جراتمندى از ناخرسندىهاى فورى و بلافصل پرهیز کنید، ولى چنین کارى در درازمدت رابطه را به مخاطره مىافکند و آنگاه احساس شما این خواهد بود که مرتب بهرههایى را از دست مىدهید.
شما از چه میزان جراتمندى برخوردارید؟
سؤالات زیر را از خودتان بپرسید:
آیا شما احساسات و توجیحات خود را به روشنى به دیگران بیان مىکنید؟
آیا شما در صورت نیاز، از دیگران درخواست کمک مىکنید؟
آیا شما خشم و عصبانیتخود را به نحو مناسب ابراز مىدارید؟
آیا وقتى گیج مىشوید، سؤال مىپرسید؟
آیا وقتى متفاوت از دیگران فکر و احساس مىکنید، عقاید خود را داوطلبانه بیان مىدارید؟
آیا وقتى نمىخواهید کارى انجام دهید، مىتوانید «نه» بگویید؟
آیا شما در مجموع به شیوهى اعتمادآمیز، با قدرت و صلابت صحبت مىکنید؟
آیا وقتى با مردم حرف مىزنید به آنها نگاه مىکنید؟
چهار نوع جراتمندى
جراتمندى اساسى: این نوع جراتمندى، ابراز ساده و مستقیم باورها، احساسات، یا عقاید شما است. این نوع جراتمندى معمولا از طریق عبارات سادهاى; چون «من مىخواهم» یا «من احساس مىکنم» ابراز مىشود.
جراتمندى قوى: این نوع جراتمندى، انتقال حساسیتها به شخص دیگر است. بازشناسى موقعیتیا احساسات شخص دیگر که به دنبال آن اظهارنظرى صورت مىگیرد که در آن شما از حقوق خاص خود حمایت مىکنید.
«من مىدانم که شما واقعا سرتان شلوغ بوده است، ولى مىخواهم احساس کنم که رابطهها براى شما مهم است. مىخواهم شما به من و ما زمانى را اختصاص دهید.»
جراتمندى فزاینده: این نوع جراتمندى زمانى به وقوع مىپیوندد که شخص دیگرى در واکنش به جراتمندى اساسى شما شکست مىخورد و به تجاوز علیه حقوق شما ادامه مىدهد. در نتیجه شما به تدریج جراتمندى را گسترش مىدهید و به نحو فزایندهاى بر راى خود محکمتر تاکید مىورزید. در این گونه جراتمندى حتى ممکن استشما به پارهاى از اعمال اشاره کنید که در صورت ادامهى رفتار طرف مقابل، از شما به عنوان نتیجه بروز کند، ولى اشاره به اعمال تنها پس از چند عبارت جراتمندانهى اساسى و پایه ارایه مىشود. براى مثال، اگر شما تا پنجبعدازظهر فردا کارتان را روى ماشین من تمام نکنید، من مجبور مىشوم به فلان یا بهمان دفتر تجارى زنگ بزنم.»
جراتمندى از طریق گفتار با «من» آغاز شونده: این نوع جراتمندى خصوصا براى بیان احساسات منفى مفید است. این نوع جراتمندى یک اظهارنظر سه بخشى را شامل مىشود.
- وقتى شما چنین و چنان کردید... (رفتار را توصیف کنید.)
- اثرات عبارتاند از... (این موضوع را که چگونه رفتار به نحو عینى و ملموس بر شما اثر مىگذارد، توصیف کنید.)
- من احساس مىکنم که...عبارت اول شخص مفرد را به کار ببرید: «من احساس مىکنم که» به جاى «شما فلان یا بهمان هستید.»
تمرکز اصلى در اظهارنظرهاى با «من» آغاز شونده، روى بخش «من احساس مىکنم» ، «من مىخواهم» مىباشد. به هنگام ابراز خشم، تمایل غالبا به سرزنش شخص دیگر، از کوره دررفتن و اختیار هیجان را از کف دادن است. جراتمندى از طریق گفتار با «من» آغاز شونده مىتواند به شما کمک کند به نحو سازنده برخشم خود متمرکز شوید و در ارتباط با احساسات خودتان موضع روشنى بگیرید.
یادگیرى جراتمند بودن به شیوهى مثبت
چگونه شروع کنیم؟
یک نظام اعتقادى و ارزشى را قبول کنید که به شما رخصت ابراز وجود بدهد. این گام دشوارترین گام است. بدین معنى که چنین نظامى است که به شما اجازه مىدهد خشمگین شوید، «نه» بگویید، درخواست کمک کنید و خطا کردن را قبول کنید.
یادگیرى مهارتهاى جراتمندى
این مهارتها عبارتند از: جراتمندى اساسى، جراتمندى قوى، جراتمندى فزاینده از طریق گفتار با «من» آغاز شونده.
چهار نوع جراتمندى
از بهترین مهارتهاى ارتباطى خود استفاده کنید. تماس چشمى مستقیم برقرار کنید، وضع بدنى مناسب به خود بگیرید، حالات چهره خود را مناسب با پیام انتخاب کنید، سطح و آهنگ مناسب صداى خود را حفظ کنید، زمان مناسبى را براى جراتمندى انتخاب کنید.
فنون خاص جراتمندى
گفتار جراتمندانه: اجازه ندهید دیگران از شما بهرهجویى کنند و بر رفتار مناسب و منصفانه داشتن اصرار بورزید. دربارهى آن چه مىخواهید، آن چه فکر مىکنید و آن چه احساس مىکنید تا آنجا که ممکن است صریح و خاص باشید. مثلا: «نوبت من است» ، «لطفا صداى رادیو را کم کنید» ، «چون درخواستخود شما است دوست دارم شما را در یک لباس دیگر ببینم، این لباس مناسب شما نیست.»
مخالفت منفعلانه و فعالانه: وقتى با شخصى مخالف هستید به دلیل تمایلى که به حفظ رابطهى «صلحآمیز» دارید از طریق لبخند زدن، تکان دادن سر یا بذل توجه، تظاهر به موافقت نکنید، به جاى آن، موضوع بحث را تغییر دهید، به شیوهى دیگرى عمل کنید. وقتى اعتماد به موضوع دارید، به صورت فعال مخالفت کنید.
پرسیدن چرا: وقتى شخصى داراى اقتدار بوده و از موضع بالاتر، از شما مىخواهد کارى انجام دهید که به نظر منطقى یا لذت بخش نمىآید، بپرسید «چرا» باید آن را انجام دهید. شما یک فرد بزرگ سال هستید و نباید اقتدار را بدون پرسش بپذیرید. بر توضیحى که متقاعد کننده باشد اصرار بورزید.
با خودتان صحبت کنید: وقتى عملى انجام دادهاید که آن را ارزشمند تلقى مىکنید، براى دیگران این فرصت را فراهم کنید تا از آن مطلع شوند. هم چنین اجازه دهید مردم بدانند دربارهى امور چه احساسى دارید. در مکالمه، متکلم وحده نباشید، اما وقتى موقعیت را مناسب یافتید در سخن گفتن درنگ نکنید.
تمرین، تمرین، تمرین:
به صرف خواندن یک جزوه نمىتوانید جراتمند بودن را یاد بگیرید، اگر امکان آن فراهم استبه گروه مهارتهاى جراتمندى یا گروه مهارتهاى ارتباطى بپیوندید. شما مىتوانید در ارتباطى که با دوستان و اعضاى خانوادهى خود برقرار مىکنید این مهارتها را تمرین کنید، ولى ابتدا به آنها بگویید که مشغول چه کارى هستید! روى کمک آنها مىتوانید حساب باز کنید، در مورد چگونگى انجام مهارتها، از این افراد بازخورد دریافت کنید. ارتباط صادقانه در درازمدت به روابط شما یارى مىرساند. در آغاز سعى نکنید رفتارتان را در مورد موقعیتهاى دشوار و فشارآور تغییر دهید. ابتدا در موقعیتهایى که کمترین احتمال خطر را دارد، تمرین کنید.
| Design By : Pichak |
